Колку жители останаа таму и што мислат за секојдневните најави од некои партии за нови можни дестабилизации и несигурност?
Одговорите на овие прашања од ексклузивната репортажа на Александар Видиновски, токму од Радуша.
За жал ова се сликите по кои го знаеме селото Радуша. Жестоки борби, хеликоптери, борбени авиони, страдање. Накратко, препознатливо е по ужасот на војната. Многу малку, најверојатно само постарите, знаат дека Радуша порано беше развиено мултиетничко село. Имало поликлиника, кино, отворен базен, аптеки, работнички одморалишта и најважно рудник за Хром.
Сакавме да видиме како живее денес селото. Кои се проблемите на мештаните и што мислат за предупредувања од некои политички партии за можна нова дестабилизација?
Тргнавме од Скопје преку Кондово и долно Свиларе. Денот убав, природата уште поубава. За жал, како и во повеќето места во Македонија и тука го има она по што веќе сме препознатливи. Огромен количества отпадоци се расфрлани покрај патот.
За половина час од Скопје пристигнавме во Радуша. На влезот не дочека сообраќаен знак напишан само на албански јазик. Внатре во селото гледаме контрасти. Последиците од војната лесно се забележуваат. Куќите се обновени, но не сите. Пред 2001 прва тука имало и македонски фамилии. Веќе не. Запелени им се.
Се искачивме на првото брдо да го видиме селото одозгора. Токму на ова место, каде границата со Косово е оддалечена стотина метри, целосно уништените објекти сведочат за разорното дејство на војната.
Доле во селото наидуваме на споменик на борците на НОВ. Подигнат за сите оние кои се бореле против фашистите. Сега и тој е разнесен. Преполовен сведочи за траумата и конфузијата за тоа на кој може да му пречи споменот за оние кој создадоа оваа држава. Тука е и административната зграда на рудникот. Целосно напуштена и уништена. Тука е и железничката станица. Прекрасниот објект е целосно разурнат. Целата железничка инфраструктура е уништена. Просто е неверојатно што овие работи сè уште не се обновени. Во селото имало и аптеки, медицинска установа, дури и базен изграден според сите стандарди...
Тука природно се поставува следното прашање. Ако Радуша го имала сето ова пред конфликтот во 2001 години, дали локалните жители живеат подобро сега или пред кризата?
Репортажата ја снимаме во период на зголемени политички тензии. Одредени партии се погласно зборуваат за можна повторна дестабилизација. Впечатокот барем од луѓето со кои ние разговаравме е дека овие најави или сценарија се веќе „прочитани“. Луѓето како да ги надживеаја етно-наративите, за кои велат дека постојано им се наметнуваат.
Радуша денес е познато и по ова. Сред село има огромен споменик на Адем Јашари. До него тенк Т55. Во 2001вата напуштен од единиците на АРМ. Сега служи како како трофеј. Но, дали сите жители на Радуша гледаат со гордост на овој комплекс и што претставува тој за нив?
Овие луѓе ги делат истите комуналните и инфраструктурни проблеми како жителите на речиси сите села во Македонија. Немаа лекар, имаат проблеми со патот, но го спомнаа и уништувањето на животната средина. Не однесоа да го видиме….
Со овој поразителен пејсаж полека си заминуваме од Радуша. Чувствата се измешани. Ги видовме последиците од војната. Го воочивме јасниот регрес во ова македонско село. Сепак, оттука си одиме и со нови пријатели. Не примија искрено, со раширени раце...Не сакаат нови проблеми, желбата им е да живеат мирно и квалитетно во сопствената држава. Ни укажаа на лошите работи, но и на добрите. И покрај иселувањето, има и такви кои се враќаат и инвестираат во селото. Ни посакаа добар пат назад и не поканија повотрно да дојдеме. Делиме идентични проблеми кои бараат идентични решенија. Посакаа да разговараме како да си го подобриме животот, а не за замислени поделби, дестабилизации и конфликти