Имено, како што јавува Би-Би-Си, пред почетокот на рочиштето дали поранешните американски претседатели имаат имунитет од кривично гонење за дејствијата што ги презеле додека биле на функција.
На рочиштето ќе се судрат адвокатите на Трамп и специјалниот обвинител Џек Смит. Минатата година, тој го обвини поранешниот претседател дека наводно се обидува да ги поништи резултатите од изборите во 2020 година, сепак, Трамп тврди дека не може да биде отповикан според Уставот на САД. Судењето беше во мирување додека случајот стигна до највисокиот суд во земјата. Случајот веќе го доби епитетот историски.
Доналд Трамп е првиот поранешен претседател на САД кој е обвинет за злосторства на федерално ниво. И одлуката на Врховниот суд, која можеби нема да биде донесена до јуни, исто така ќе биде историска. Доколку судот пресуди дека Трамп може да биде кривично гонет, тогаш судењето ќе продолжи и најверојатно нема да започне до крајот на летото, среде кампањата за претседателските избори закажани за првиот вторник во ноември.
Доколку судот одлучи дека Трамп има имунитет, тогаш поранешниот претседател би можел да побара да бидат отфрлени другите кривични постапки против него. Џек Смит изврши притисок врз судот да донесе одлука во декември, но го одби.
– Ричард Никсон рече дека американскиот народ заслужува да знае дали нивниот претседател е крадец – рече Кермит Рузвелт, професор по право на Универзитетот во Пенсилванија и додаде:
- Врховниот суд не се согласува. Добро им е што спречија ова да се реши пред изборите.
Случајот на Трамп во голема мера зависи од судската одлука од 1982 година во која бил вклучен уште еден републиканец во Белата куќа. Адвокатите на Трамп тврдат дека принципите зад таа одлука важат и за кривичната одговорност.
„Претседателот треба да може да ја врши својата работа без страв дека судскиот систем ќе се користи за вознемирување или одмазда против него“, рече професорот Рузвелт, кој работеше со поранешниот судија на Врховниот суд, Дејвид Саутер.
Сепак, ситуацијата е комплицирана со дел од американскиот Устав кој вели дека лидерите отстранети со импичмент сè уште се одговорни, предмет на обвинение, судење, пресуда и казна, во согласност со законот. Адвокатите на Трамп тврдат дека тоа значи дека на поранешните претседатели може да им се суди кривично само откако ќе бидат отповикувани и прогласени за виновни од американскиот Сенат. Самиот Трамп беше прогласен за невин по судењето за импичмент во февруари 2021 година за поттикнување на нападот на главниот град на 6 јануари.
- Тој го зазема и конечниот став за претседателскиот имунитет - изјави Дејвид Супер, професор по право од Универзитетот Џорџтаун.
Адвокатите на Доналд Трамп тврдеа дека дозволувањето гонење на поранешните претседатели ќе има сериозни последици за поделбата на овластувањата меѓу извршната, судската власт и канцеларијата на Претседателството.
- Постапките на поранешниот претседател, обидите за поништување на изборните резултати за да остане на власт се во негов сопствен интерес - изјави професорот.
Судиите на Врховниот суд можеби нема да ги гледаат овие дејствија како дел од нивните службени должности.
- Трамп навистина зазеде став или сè или ништо. Тоа можеби не е глупаво, но секако е ризично – смета професорот.
Канцеларијата на специјалниот советник предупредува на екстремни последици, наведувајќи дека доколку претседателите имаат целосен имунитет од кривично гонење додека се на функција, тогаш тие можат слободно да го прекршат секој закон. За време на усните расправии во понискиот суд, еден судија образложи дека, според образложението на Трамп, претседателот може да нареди одред на специјални сили да убие политички противник и да не биде обвинет. Според обвинителите, е спорно и тврдењето на Трамп дека поранешните претседатели се заштитени додека не бидат отповикувани.
Претседателите би можеле да извршат злосторства на крајот на нивниот мандат или да поднесат оставка пред да бидат отповикани од Сенатот за да избегнат гонење.
– Ниту една личност не е над законот, вклучително и претседателот – напиша Смит во поднесок до Врховниот суд, изнесувајќи ги аргументите што ќе ги изнесе денеска на рочиштето.
Бидејќи нема претходни примери за кривично гонење на поранешни претседатели, Џек Смит укажува и на Ричард Никсон. Тој вели дека помилувањето на Никсон за прикривање на аферата Вотергејт откако тој ја напушти функцијата е доказ дека поранешните претседатели биле свесни за можните кривични пријави против нив.
Врховниот суд има девет членови, од кои тројца беа назначени од самиот Трамп за време на неговиот мандат. Тие може да донесат одлука дека поранешните претседатели имаат општ имунитет или дека воопшто немаат криминален имунитет. Судот би можел да донесе и одлука „некаде на средина“. На пример, судот може да ги специфицира барањата за разгледување на поротата, како на пример дали поранешниот претседател извршувал службени должности.
Или може да пресуди дека Трамп може да има одредено ниво на имунитет или да остави на понизок суд да ја донесе таа одлука пред судењето.
- Мислам дека тоа, политички, ќе биде многу атрактивна опција. Мислам дека тие не би сакале да бидат единствено одговорни за прекин на овие обвиненија - вели професорот.
Ваквиот исход само ќе доведе до продолжување на неизвесноста и дополнителни одложувања.
– Во таков политички набиен случај, судиите можат да се обидат да донесат едногласна одлука – рече професорот Рузвелт.
Ова беше направено во друг случај кој вклучува внатрепартиски избори на Републиканската партија во Колорадо (поништената одлука за отстранување на Трамп од гласачкото ливче). Тоа веројатно би била одмерена одлука која не му дава целосна заштита на Трамп, но остава простор за претседателски имунитет. Но, и Врховниот суд може да се подели по партиска линија.
Одлуката на судот во овој случај може да има директно влијание врз случајот на Трамп за мешање во изборите во Џорџија. Тоа може да влијае и на случајот поврзан со доверливи документи пронајдени во домот на Трамп во Флорида. Иако наводните злосторства се случиле откако Трамп ја напуштил функцијата, тој тврди дека ги декласифицирал документите додека бил на функцијата.
Единствениот случај што ќе остане целосно недопрен од очекуваната драма на Врховниот суд е судењето на Трамп за исплата на средства за кампањата на порно ѕвездата Сторми Даниелс, кое започна на Менхетен. Поротата во Њујорк ќе разгледува дали Трамп е виновен за злосторствата извршени во 2016 година, кога сè уште бил само кандидат.